Przedstawiamy czwarty artykuł z cyklu obejmującego inwentaryzację w magazynach, tym razem opiszemy normy ubytków naturalnych.
Dowiecie się:
– co rozumiemy przez ubytek naturalny
– jakie czynniki powodują ubytki naturalne
– jakie są przepisy prawne dotyczące norm ubytków naturalnych
– o wielkości normy ubytku naturalnego
Poprzednie artykuły o inwentaryzacji znajdziecie tutaj:
–https://prestige-eck.pl/wp/blog/rodzaje-i-formy-inwentaryzacji/
– https://prestige-eck.pl/wp/blog/zasady-przeprowadzania-inwentaryzacji-w-magazynach/
Aby zdobyć kompletną wiedzę z zakresu gospodarki magazynowej, zapraszamy na nasze kursy w Europejskim Centrum Szkolenia Prestige:
INWENTARYZACJA W MAGAZYNACH. ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA PRACOWNIKÓW MAGAZYNOWYCH.
https://prestige-eck.pl/wp/logistyka-transport/zarzadzanie-procesem-magazynowym/
Ubytek naturalny
Przez ubytek naturalny rozumie się zmniejszenie masy (ciężaru) lub wymiarów artykułów (surowców, półfabrykatów, wyrobów), spowodowane:
– zachodzącymi procesami biologicznymi i fizycznymi,
– czynnościami manipulacyjnymi (przyjmowanie, wydawanie, składowanie, przemieszczanie, rozlewanie, rozważanie, sortowanie, rozkruszanie, rozkurz, pakowanie itp.), którym nie można zapobiec przy obecnym stanie wiedzy i stosowanej technice.
Norma ubytku naturalnego określa maksymalnie dopuszczalny ubytek masy lub wymiaru artykułu, wyrażony w stosunku procentowym, powstający w określonych warunkach i określonym czasie.
Ubytki naturalne mogą być spowodowane różnymi czynnikami, z których najważniejszymi są:
– rozpylanie i rozsypywanie wyrobów pylistych przy przeładunkach i przemieszczaniu,
– pozostawianie resztek wyrobu na ściankach opróżnianych opakowań i zbiorników przy przelewaniu artykułów płynnych,
– zmniejszenie zawartości wilgoci w przechowywanych wyrobach (wysychanie),
– wyparowywanie składników lotnych (ulatnianie się rozpuszczalników, oddychanie zbiorników),
– przyleganie do ścian opakowań (zbiorników, pojemników) wyrobów półpłynnych i mazistych przy ich przepakowywaniu,
– powstawanie procesów fizycznych przy składowaniu (zamrażaniu) i przechowywaniu mrożonych owoców, warzyw, surowego mięsa itp.).
Problematyka norm ubytków naturalnych jest szczególnie ważna w magazynach, w których przechowywane są artykuły podatne na powstawania tych ubytków. Dotyczy to głównie artykułów rolnych (np. zboża), spożywczych, chemicznych oraz paliw płynnych i stałych
Z praktycznym wykorzystywaniem norm ubytków naturalnych mamy do czynienia w rozliczeniach wyników inwentaryzacji, w ramach których ubytki uwzględnia się przy weryfikacji różnic inwentaryzacyjnych.
Normy ubytków naturalnych są wielkościami maksymalnymi i mogą być stosowane tylko wówczas, gdy zachodzą okoliczności, w których ubytek mógł powstać. Wielkości ubytków poszczególnych wyrobów zależą bowiem w znacznym stopniu od prawidłowego obchodzenia się z nimi w momencie przyjęcia ich do magazynu i wydania z magazynu, od właściwego zorganizowania pracy przez magazyniera oraz od prawidłowego i dokładnego jej wykonywania przez pracowników magazynowych.
Do zmniejszenia wielkości ubytków naturalnych wyrobów przyczynia się wprowadzenie postępu technicznego w magazynach, przez stosowanie mechanicznych urządzeń przeładunkowych, nowych metod organizacji pracy, a także odpowiednie szkolenie pracowników magazynowych. Z tego względu normy ubytków naturalnych powinny być systematycznie kontrolowane i aktualizowane.
Stwierdzone i powtarzające się niedobory określonych wyrobów, powinny stanowić podstawę do aktualizacji obowiązujących norm lub prowadzić do opracowywania norm ubytków naturalnych dla tych wyrobów, dla których dotychczas takich norm nie ustalono.
W przypadku stwierdzenia, że obowiązujące norma ubytku naturalnego nie odpowiada warunkom istniejącym w magazynowaniu lub transporcie (np. skutek zmiany opakowania, wprowadzenia jednostek ładunkowych, poprawy stanu magazynowania) – należy dążyć do zmiany normy.
Jak widać z powyższego, znajomość kształtowania się norm ubytków naturalnych ma duże znaczenie w zakresie zapewnienia właściwego funkcjonowania gospodarki magazynowej. Trudno sobie wyobrazić prowadzenie magazynu przez pracownika materialnie odpowiedzialnego, który nie zna wielkości norm ubytków naturalnych, które powinny być wykorzystywane przy rozliczaniu ewentualnych różnic inwentaryzacyjnych. Poza tym normy ubytków naturalnych ułatwiają ocenę pracy magazynów, a także zapobiegają powstawaniu niezawinionych niedoborów.
Przepisy dotyczące norm ubytków naturalnych
Jednym z warunków zapewniających prawidłowe stosowanie norm ubytków naturalnych w magazynach jest znajomość aktualnie obowiązujących przepisów prawnych w tym zakresie.
W ostatnich latach, wraz ze zmianami w gospodarce narodowej, uległy zmianie także dotychczasowe przepisy dotyczące norm ubytków naturalnych. Powstały pewne luki prawne w przepisach dotyczących tej problematyki. Szereg aktów prawnych już formalnie nie obowiązuje, a inne nie doczekały się nowelizacji. Wydaje się więc uzasadnionym określenie istoty tych zmian i podanie aktualnie obowiązujących przepisów.
Wszystkie przepisy prawne dotyczące norm ubytków naturalnych, jako podstawę ich wydania wskazywały Dekret z dnia 29 października 1952r. o gospodarowaniu artykułami obrotu towarowego i zaopatrzenia (Dz.U. nr 44, poz. 301).
Dekret ten został uchylony Ustawą z dnia 10 listopada 1988r. o uchyleniu dekretu o gospodarowaniu artykułami obrotu towarowego i zaopatrzenia (Dz.U. nr 37, poz.288).
Wobec uchylenia aktu prawnego, który był podstawą wydania przez ministrów krajowych norm ubytków naturalnych, uznaje się, że zarządzenia te zostały unieważnione i przestały formalnie obowiązywać.
Powstała więc luka prawna, która w pewnym stopniu zdezorganizowała prace w magazynach, szczególnie w zakresie rozliczania różnic inwentaryzacyjnych.
Niezależnie od unieważnienia norm ubytków naturalnych na podstawie wspomnianej wyżej Ustawy – według Obwieszczenia Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 roku, w sprawie wykazu uchwał Rady Ministrów, zarządzeń i innych aktów normatywnych Prezesa Rady Ministrów, ministrów i innych organów administracji rządowej (M.P. nr 47, poz. 782) – utraciły moc z dniem 30 marca 2001 r. trzy zarządzenia dotyczące norm ubytków naturalnych w transporcie. Są to następujące zarządzenia:
1/ Zarządzenie Ministra Komunikacji z dnia 23 czerwca 1986r. w sprawie krajowych norm ubytków naturalnych niektórych artykułów przewożonych transportem kolejowym (M.P. nr 25, poz.176),
2/ Zarządzenie ministrów: budownictwa i gospodarki przestrzennej, komunikacji, górnictwa i energetyki, hutnictwa i przemysłu maszynowego, przemysłu chemicznego i lekkiego oraz rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej z dnia 22 czerwca 1987 r., w sprawie krajowych norm ubytków naturalnych niektórych artykułów w transporcie wodnym śródlądowym (M.P. nr 20, poz. 12),
3/ Zarządzenie Ministra Transportu, Żeglugi i Łączności z dnia 16 stycznia 1989 r., w sprawie krajowych norm ubytków naturalnych niektórych artykułów przewożonych środkami transportu samochodowego (M.P. nr 5, poz. 55).
Ubytki naturalne powstające podczas przewozu artykułów środkami transportu kolejowego, samochodowego i wodnego śródlądowego – miał ustalać Minister Komunikacji (obecnie sprawy te są w kompetencji Ministra Infrastruktury).
W ustawie z dnia 15 listopada 1984r. „Prawo przewozowe” (załącznik do obwieszczenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2000r. – Dz. U. nr 50, poz. 601), w artykule 67 ust. 2 zawarte jest stwierdzenie, że minister właściwy do spraw transportu, w porozumieniu z właściwymi ministrami może określać normy ubytków dla poszczególnych gałęzi transportu (kolejowego, samochodowego i wodnego). Normy te powinny być uwzględniane w przypadku powstania niedoboru w przesyłkach, które z powodu swoich właściwości tracą na masie, a przewoźnik odpowiada tylko za tę część ubytku, która przewyższa normy ubytków ustalone zgodnie z obowiązującymi przepisami lub zwyczajowo przyjęte.
Wprawdzie w „Prawie przewozowym” użyto określenia, że Minister Transportu może określać normy ubytków naturalnych w transporcie”, ale oczywiście we własnym interesie Minister ten powinien być zainteresowany ustaleniem takich norm. Jeżeli obecnie nie ma obowiązujących formalnie norm ubytków naturalnych w transporcie, to w praktyce przewoźnikowi będzie trudno udowodnić za jaką część ubytku powstałego w czasie transportu odpowiada. Dlatego też powinno nastąpić jak najszybsze doprowadzenie do opracowania aktualnych przepisów określających normy ubytków naturalnych w transporcie.
Należy sądzić, że w najbliższym czasie tego rodzaju przepisy będą wydane. Do czasu ich wydania, w przypadku powstania ubytku w transporcie, pomocnym przy rozliczaniu różnic inwentaryzacyjnych mogą być normy ubytków naturalnych zamieszczone w cytowanych powyżej zarządzeniach.
Krajowe normy ubytków naturalnych zostały określone przez Ministra Finansów na niektóre artykuły akcyzowe – w rozporządzeniu z dnia 4 kwietnia 2003 r. w sprawie wysokości norm maksymalnych dopuszczalnych ubytków (niedoborów) wybranych wyrobów akcyzowych (Dz. U. nr 59, poz. 524, z późniejszymi zmianami wynikającymi z rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 13 sierpnia 2003r.- Dz.U. nr 145, poz. 1409).
Rozporządzenie to ustala normy dopuszczalnych ubytków na spirytus i wyroby spirytusowe, piwo oraz wyroby winiarskie.
W celu wypełnienia w pewnym zakresie luk prawnych dotyczących norm ubytków naturalnych, z inicjatywy Instytutu Logistyki i Magazynowania w Poznaniu – Minister Przemysłu wydał Decyzję nr 7 z dnia 29 czerwca 1990 r., w sprawie zasad opracowywania i stosowania norm ubytków naturalnych (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Przemysłu nr 4, poz. 8. z 25 lipca 1990r.).
Decyzja ta zawiera załącznik określający zasady opracowywania i stosowania norm ubytków naturalnych.
Jak wynika ze wstępu do tej decyzji, celem wydania zasad opracowywania i stosowania norm ubytków naturalnych było umożliwienie podmiotom gospodarczym opracowywanie zakładowych norm ubytków naturalnych . Jest to na pewno przepis, który ułatwi zainteresowanym jednostkom opracowywanie norm ubytków naturalnych.
Zakładowe normy ubytków naturalnych powinny być opracowywane przy udziale resortowych lub branżowych ośrodków naukowo-badawczych. Mogą tu być pomocne opracowane w ubiegłych latach krajowe normy ubytków naturalnych.
Zakładowe normy ubytków naturalnych powinny być dostosowane do rodzaju i stanu technicznego pomieszczeń magazynowych, do rodzaju środków transportowych oraz sposobu przechowywania i przewozu konkretnych artykułów (zgodnych z obowiązującymi normami i przepisami w tym zakresie).
Wielkość normy ubytku powinna być uzależniona od:
– czasu i warunków przechowywania lub zakresu właściwych i niezbędnych czynności manipulacyjnych,
– czasu trwania lub odległości przewozu, rodzaju środków transportu, ilości przeładunków w transporcie, a w transporcie samochodowym również od warunków drogowych.
– pory roku, wpływu warunków klimatycznych,
– rodzaju opakowania,
– procentu zawartości wody w artykule,
– innych czynników obiektywnych mających wpływ na kształtowanie się ubytków.
W przypadku nie posiadania przez potencjalnego użytkownika normy ubytku naturalnego na dany artykuł, powinien on żądać od swoich kontrahentów (w umowach i kontraktach) – określenia norm ubytków naturalnych na wyroby, co do których wiadomo, że występują w nich ubytki naturalne podczas magazynowania i transportu.
Jeśli ciągle zastanawiacie się czy warto wziąć udział w naszych szkoleniach przeczytajcie opinie ich uczestników:
https://www.opineo.pl/opinie/prestige-eck
W kolejnym i ostatnim artykule na temat inwentaryzacji w magazynach zajmiemy się – nieprawidłowościami jakie mogą nastąpić w tym temacie. Zostańcie z nami.