Magazynowanie materiałów niebezpiecznych stwarza zagrożenia pożarowe i wybuchowe, szkodliwe dla pracowników, wyposażenia i otoczenia. Prawidłowa eksploatacja magazynu i materiałów niebezpiecznych powinna być gwarancją bezpieczeństwa pracujących i przebywających tam osób oraz sąsiedztwa obiektu.

Magazynowanie materiałów niebezpiecznych w głównej mierze w polskich przepisach dotyczy wyłącznie materiałów wybuchowych, nadtlenków organicznych oraz wyrobów petrochemicznych magazynowanych w bazach paliwowych.

Zasady bezpiecznego magazynowania pozostałych materiałów niebezpiecznych w budynkach magazynowych mogą być określane tylko na podstawie wiedzy i praktyki inżynierskiej oraz doświadczeniu projektantów. Trudności w tym zakresie mogą mieć przedsiębiorstwa, gdzie magazynowanie materiałów niebezpiecznych jest czynnością dodatkową dla firmy w stosunku do czynności głównej.

Ważne w omawianym zakresie jest spełnienie odpowiednich obowiązków przez pracodawcę/ kierownika magazynu oraz pracowników wykonujących pracę w magazynie materiałów niebezpiecznych.

Obowiązki pracodawcy w magazynie materiałów niebezpiecznych

Do obowiązków pracodawcy/kierownika magazynu można zaliczyć:

znajomość przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania z materiałami niebezpiecznymi.
sprawowanie nadzoru nad prawidłowym magazynowaniem i transportem materiałów niebezpiecznych na terenie magazynu.
organizowanie prac na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych z zapewnieniem pełnego zabezpieczenia przeciwpożarowego.
wyposażenie magazynu w odpowiednie systemy z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz zapewnienie sprawnego podręcznego sprzętu gaśniczego i organizowanie kontroli i konserwacji w tym zakresie.
utrzymywanie magazynu materiałów niebezpiecznych w odpowiednim stanie technicznym oraz dokonywanie wymaganych przepisami okresowych przeglądów i kontroli w tym zakresie.
zapewnienie prawidłowego oznakowania na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych (oznakowanie informacyjne oraz ostrzegawcze).
wykonywanie kontroli wewnętrznych na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych oraz organizowanie usuwania stwierdzonych uchybień i usterek przez wyznaczonych do tego celu odpowiednich służb i pracowników.
sprawowanie nadzoru w zakresie prac remontowo – konserwacyjnych na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych.
organizowanie szkoleń dla pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania z materiałami niebezpiecznymi.
kierowanie akcją ratowniczą w przypadku wystąpienia awarii na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych.

Obowiązki pracownika magazynu materiałów niebezpiecznych

Do obowiązków pracownika wykonującego pracę na terenie magazynu materiału niebezpiecznego można zaliczyć:

1. znajomość przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania z materiałami niebezpiecznymi.

2. zgłaszanie i w miarę możliwości natychmiastowe usuwanie wszelkich awarii zauważonych na terenie magazynu.

3. dbanie o sprzęt ochrony zbiorowej i środki ochrony osobistej.

4. uczestniczenia w organizowanych szkoleniach oraz branie udziału w akcjach ratowniczych.

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych

Klasyfikacji materiałów niebezpiecznych dokonuje się na podstawie merytorycznej analizy właściwości danej substancji:

1.fizyko-chemicznych i palno-wybuchowych,

2.oddziaływania na organizm ludzki,

3.oddziaływania na organizmy żywe środowiska.

Niebezpiecznymi możemy nazwać te substancje, które w czasie magazynowania, transportu, załadunku i rozładunku mogą w negatywny sposób oddziaływać na otoczenie, stwarzając zagrożenia pożarowo-wybuchowe, zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka, a także otaczającego środowiska. To czy substancja jest, czy nie jest uważana za niebezpieczną wynika z odpowiednich przepisów.[1]

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według przepisów umowy ADR

Nowe przepisy umowy ADR składają się z dwóch aneksów (załączników) i 9 części:

Załącznik A: Przepisy ogólne oraz przepisy dotyczące materiałów i przedmiotów niebezpiecznych

Część 1 – Przepisy ogólne

Część 2 – Klasyfikacja

Część 3 – Wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy szczególne oraz zwolnienia dotyczące towarów niebezpiecznych pakowanych w ilościach ograniczonych i wyłączonych

Część 4 – Przepisy dotyczące stosowania opakowań i cystern

Część 5 – Procedury nadawcze

Część 6 – Wymagania dotyczące konstrukcji i badań opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), dużych opakowań, cystern i kontenerów do przewozu luzem

Część 7 – Przepisy dotyczące warunków przewozu, załadunku, rozładunku oraz manipulowania ładunkiem

Załącznik B: Przepisy dotyczące środków transportu i operacji transportowych

Część 8 – Wymagania dotyczące załogi pojazdu, wyposażenia, postępowania i dokumentacji

Część 9 – Wymagania dotyczące konstrukcji i dopuszczenia pojazdów

Materiały niebezpieczne to takie materiały których przewóz na podstawie przepisów jest zabroniony albo dopuszczony jedynie na warunkach określonych w przepisach umowy ADR.

Zgodnie z nią rozróżnia się następujące klasy materiałów niebezpiecznych:

dla każdej z nich w wykazie, należy uwzględnić nazwy substancji, które spowodowały, że zgodnie z kryteriami klasyfikacji preparat został zaklasyfikowany jako:

– rakotwórczy kategorii 1, 2 lub 3,

– mutagenny kategorii 1, 2 lub 3,

– działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1, 2 lub 3,

– bardzo toksyczny, toksyczny lub szkodliwy z uwagi na skutki inne niż zgony zwierząt po jednorazowym narażeniu,

– toksyczny lub szkodliwy z uwagi na poważne skutki po narażeniu powtarzanym lub przedłużonym,

– uczulający,

– znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie, odpowiadające klasyfikacji preparatu dokonanej zgodnie z kryteriami klasyfikacji; gdy preparatowi przypisano więcej niż jeden symbol zagrożenia, stosuje się następujące zasady:

a) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi T lub T+ czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom C, Xn i Xi fakultatywnymi,
b) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi C czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom Xn i Xi fakultatywnymi,
c) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi E czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom F, F+ i O fakultatywnymi,
d) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi Xn czyni znak ostrzegawczy odpowiadający symbolowi Xi fakultatywnym;

– zwroty R; zwroty R muszą określać wszystkie podstawowe zagrożenia związane ze stosowaniem preparatu; wyboru zwrotów R należy dokonać zgodnie z następującymi kryteriami:

a) w przypadku zwrotów określających zagrożenia dla zdrowia oznakowanie opakowania musi zawierać zwroty charakteryzujące kategorię zagrożenia określoną znakiem ostrzegawczym oraz zwroty charakteryzujące kategorię zagrożenia, której nie wykazano na oznakowaniu za pomocą znaku ostrzegawczego,
b) w szczególności należy zamieścić zwroty wskazane na podstawie zawartości składników niebezpiecznych,
c) w przypadku preparatów zaklasyfikowanych jako szkodliwe i drażniące, oznakowanych znakiem ostrzegawczym oznaczającym substancję szkodliwą, zwroty R powinny skierować uwagę na dwoiste zagrożenia związane zarówno ze szkodliwym, jak i drażniącym działaniem preparatu,
d) w przypadku zwrotów określających zagrożenia dla środowiska oznakowanie opakowania musi zawierać zwroty charakteryzujące takie zagrożenia; jeżeli preparatowi przypisano zwrot R50 i dodatkowo zwrot R53 albo jeden ze zwrotów łączonych R51/53 albo R52/53, wówczas przypisuje się zwrot łączony R50/53;

– zwroty S;

– jeżeli preparat jest przeznaczony do sprzedaży dla konsumentów, ilość (masę lub objętość) preparatu w opakowaniu, o ile informacja ta nie jest podana w innym miejscu na opakowaniu.

Na oznakowaniu opakowania nie zamieszcza się:

1) nazw substancji, które spowodowały zaklasyfikowanie preparatu wyłącznie jako wybuchowy, utleniający, skrajnie łatwo palny, wysoce łatwo palny, łatwo palny, drażniący lub niebezpieczny dla środowiska;

2) zwrotów R powtarzających słowne określenie znaczenia znaku ostrzegawczego, typu na przykład „wysoce łatwo palny”, w przypadku zwrotów określających zagrożenia wynikające z fizykochemicznych właściwości preparatu;

3) zwrotów R powtarzających treść zwrotów S.

Jeżeli zawartość opakowania nie przekracza 125 cm3, umieszczenie na oznakowaniu opakowania zwrotów R i zwrotów S nie jest wymagane w przypadku:

– substancji niebezpiecznych zaklasyfikowanych jako wysoce łatwo palne, łatwo palne, utleniające lub drażniące;

– substancji niebezpiecznych zaklasyfikowanych jako szkodliwe, jeżeli nie są przeznaczone do sprzedaży dla konsumentów;

– preparatów niebezpiecznych.

Klasy materiałów niebezpiecznych.

Klasa 1 Materiały i przedmioty wybuchowe

Klasa 2 Gazy

Klasa 3 Materiały ciekłe zapalne

Klasa 4.1 Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone

Klasa 4.2 Materiały samozapalne

Klasa 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne

Klasa 5.1 Materiały utleniające

Klasa 5.2 Nadtlenki organiczne

Klasa 6.1 Materiały trujące

Klasa 6.2 Materiały zakaźne

Klasa 7 Materiały promieniotwórcze

Klasa 8 Materiały żrące

Klasa 9 Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Podstawy klasyfikacji materiałów niebezpiecznych

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych powinna być dokonana w oparciu o ich charakterystyczne właściwości fizyczne i chemiczne oraz właściwości fizjologiczne, wyznaczone za pomocą pomiarów lub obliczeń. Badania prowadzone są w upoważnionych jednostkach badawczych.

Jeżeli charakterystyki zagrożeń wskazują na więcej niż jedno zagrożenie, materiały niebezpieczne są klasyfikowane do poszczególnych klas na podstawie zagrożenia dominującego, a tytuł klasy przedstawia to zagrożenie. Materiały niebezpieczne dzieli się na grupy pakowania, w zależności od stopnia zagrożenia dominującego, które jednocześnie wymagają zastosowania odpowiednich opakowań:

I grupa pakowania – materiały stwarzające duże zagrożenie,

II grupa pakowania – materiały stwarzające średnie zagrożenie,

III grupa pakowania – materiały stwarzające małe zagrożenie.

2.2.4. Kody klasyfikacyjne

Materiały niebezpieczne w poszczególnych klasach z wyjątkiem klasy 7 oznaczono kodami klasyfikacyjnymi.

Kod klasyfikacyjny dla klasy 1 = Numeru podklasy (np. 1.1) + duża litera oznaczająca grupę zgodności (np. A-S). Kod klasyfikacyjny dla pozostałych klas = Litera oznaczająca zagrożenie (np. T, F) + cyfra oznaczająca rodzaj materiału lub inne wymagania w danej klasie o określonym zagrożeniu.

Określenie zagrożeń

A Duszące

O Utleniające

F Palne

T Trujące

C Żrące

D Odczulone (materiały wybuchowe)

SR Samoreaktywne

S Samozapalne

W Reagujące z wodą

P Nadtlenki organiczne

I Zakaźne

M Różne

Numery rozpoznawcze materiałów

Każdej pozycji wykazu towarów w różnych klasach przyporządkowano numer UN. Numery UN zastosowano dla :

dla materiałów dobrze zidentyfikowanych – pozycje indywidualne,

dla zdefiniowanej grupy materiałów – pozycje ogólne (np. UN 1950 – Alkohole, trujące, żrące),

dla grupy materiałów o zdefiniowanych właściwościach chemicznych lub technicznych – pozycje szczegółowe i.n.o. (np. UN 3082 – Materiał zagrażający środowisku, ciekły, i.n.o.).

Numery rozpoznawcze zagrożeń

Materiał niebezpieczny (z wyjątkiem klasy 1) posiada przyporządkowany mu numer rozpoznawczy zagrożenia. Powtórzenie cyfry wskazuje na wzmożenie opisanego przez nią zagrożenia. Jeżeli zagrożenie właściwe dla danego materiału może być wystarczająco określone jedną cyfrą, po takiej cyfrze podaje się zero 0 – brak dodatkowego zagrożenia). Numer rozpoznawczy zagrożenia poprzedzony literą X oznacza, że materiał reaguje niebezpiecznie z wodą.

Znaczenie cyfr określających zagrożenie:

Cyfra Określenie zagrożenia

2 Emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną

3 Zapalność materiałów ciekłych (par) i gazów lub materiał ciekły samonagrzewający się

4 Zapalność materiałów stałych lub materiał stały samonagrzewający się

5 Działanie utleniające (wzmagające palenie)

6 Działanie trujące lub zakaźne

7 Działanie promieniotwórcze

8 Działanie żrące

9 Zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją

Te i wiele innych niezbędnych informacji przekazujemy podczas szkoleń w Europejskim Centrum Kształcenia Prestige. Naszą największą nagrodą za wkład pracy, są zadowoleni klienci. Znajdziecie ich tutaj:

https://www.opineo.pl/opinie/prestige-eck

W kolejnym artykule z serii opowiemy o ustaleniach prawnych w zakresie organizacji transportu wewnętrznego w magazynach.

[1] Aktualnie istnieją 2 systemy klasyfikacji substancji niebezpiecznych. Jeden z ich obejmuje wymagania umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych (ADR, ang.: The European Agreement concerning the International Carriage ot Dangerous Goods by Road, franc.: lAccord europeen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. pod auspicjami Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych, opracowana i wydana przez Europejski Komitet Transportu Wewnętrznego, ratyfikowana przez Polskę w 1975 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 27, poz. 162) – dalej umowa ADR. Drugi system związany jest z ustawą z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1222) – dalej u.s.p.ch. Każdy materiał stosowany, magazynowany, a następnie sprzedawany powinien być sklasyfikowany według obydwu systemów, a wyniki tej klasyfikacji powinny być zastosowane zgodnie z wymaganiami przepisów (np. oznaczenia, dokumenty, itp.).