Warto wiedzieć, jaka jest odpowiedzialność pracowników w razie kłopotów, kiedy coś w magazynie jest nie tak. Z tego artykułu dowiecie się:
– o odpowiedzialności materialnej pracowników magazynów za powierzone mienie,
– jakie są formy odpowiedzialności materialnej,
– jakie są zasady odpowiedzialności materialnej pracowników za szkody w powierzonym mieniu.
Po więcej informacji zapraszamy do poprzednich artykułów:
– https://prestige-eck.pl/wp/blog/ochrona-ppoz-i-bezpieczenstwo-pracy-wymagania-prawne/
Tych, którzy potrzebują poszerzyć i uporządkować wiedzę zapraszamy na szkolenia do Europejskiego Centrum Szkolenia Prestige:
https://prestige-eck.pl/wp/logistyka-transport/innowacyjne-technologie-magazynowania-2-dni/
O tym jak bardzo warto mówią nasi kursanci:
https://www.opineo.pl/opinie/prestige-eck
Odpowiedzialność materialna pracowników magazynowych za powierzone mienie.
Zasady odpowiedzialności materialnej.
Odpowiedzialność materialna pracowników magazynowych, jest to określony wymiar konsekwencji ponoszonych przez pracownika magazynu z tytułu powstałych niedoborów w powierzonych jego opiece zapasach.
Prawidłowe rozliczenie stanu zapasów magazynowych i skuteczność egzekwowania równowartości ewentualnego manka i niedoborów magazynowych, są uzależnione od stosowania właściwych zasad odpowiedzialności materialnej oraz od doboru personelu magazynowego.
Podstawowe zasady odpowiedzialności materialnej unormowane zostały w rozdziale II Kodeksu pracy – odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikom (ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. i ustawa z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 24, poz. 110).
Szczegółowe przepisy w tym zakresie zostały zawarte w:
– rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r., w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie (tekst jednolity: Dz. U. z 1996r. nr 143, poz. 663);
– rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1o października 1975r., w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej za szkody w powierzonym mieniu (tekst jednolity: Dz. U. z 1996r. nr 143, poz. 662).
Zgodnie z postanowieniem Kodeksu pracy (art. 124, par. 1 i 2) – pracownik, któremu powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się – dopowiada za szkodę powstałą w tym mieniu w pełnej wysokości. Z punktu widzenia interesów pracowników magazynowych istotne jest postanowienie zawarte w art. 124, par. 3 Kodeksu pracy. Głosi ono, że od odpowiedzialności za szkody w mieniu powierzonym, pracownik może się uwolnić, jeżeli wskaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych.
Ogólne zasady odpowiedzialności materialnej pracowników magazynowych
- Odpowiedzialność materialną za szkodę wyrządzoną pracodawcy przez pracownika regulują kompleksowo przepisy zawarte w dziale V, art. 111-127 Kodeksu pracy (ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. – Dz. U. z 1998r., nr 21, póz. 94 z późniejszymi zmianami).
- Wyodrębnia się dwie formy odpowiedzialności materialnej pracowników:
– odpowiedzialność ogólna za szkodę wyrządzoną pracodawcy (art. 114-124 k.p.); ten rodzaj odpowiedzialności odnosi się do ogółu pracowników;
– odpowiedzialność szczególna za mienie powierzone pracownikowi (np. magazynierowi) – art. 124-127 k.p.
- W ramach odpowiedzialności materialnej pracowników mamy do czynienia z dwoma rodzajami winy:
- wina nieumyślna (spowodowana lekkomyślnością i niedbalstwem pracownika), odszkodowanie nie może przewyższać 3-miesiecznego wynagrodzenia;
- wina umyślna ( kradzież lub wyrządzenie pracodawcy szkody wskutek działania lub zaniechania objętego zamiarem wyrządzenia szkody). Istnieje obowiązek naprawienia szkody w pełnej wysokości (art 122 k.p.).
Formy odpowiedzialności materialnej
Forma odpowiedzialności materialnej pracowników magazynowych za powierzone mienie, może być: jednostkowa lub wspólna. Wybór rodzaju odpowiedzialności należy do pracodawcy i jest uzależniony od wielkości i organizacji magazynów.
Jednak, aby powierzyć pracownikom odpowiedzialność materialną pracodawca musi podpisać z pracownikami odrębną umowę.
Odpowiedzialność jednostkowa – polega na tym, że obowiązek naprawienia szkody w powierzonym mieniu spoczywa na jednej osobie, najczęściej pełniącej funkcję kierownika magazynu. Jednostkowa odpowiedzialność może być wprowadzona w magazynach charakteryzujących się następującymi cechami:
– obsada magazynu jest jedno- lub kilkuosobowa, a jego lokalizacja umożliwia kierownikowi magazynu bezpośredni nadzór i kontrolę wszystkich czynności wykonywanych przez zatrudniony personel pomocniczy;
– magazyn jest czynny podczas jednej zmiany;
– ilość składowanych zapasów jest niewielka, co pozwala na stosunkowo szybkie przeprowadzenie inwentaryzacji, w przypadku choroby lub dłuższej nieobecności odpowiedzialnego magazyniera.
Wymienionym cechom odpowiada niewiele magazynów, co uniemożliwia szersze stosowanie jednostkowej odpowiedzialności materialnej. Ten system odpowiedzialności komplikuje ponadto organizację pracy w magazynie (m.in. niemożliwe jest zastępstwo w przypadku krótkotrwałej nieobecności odpowiedzialnego magazyniera) oraz uniemożliwia kontrolowanie wykonywania obowiązków przez magazyniera.
Wspólna odpowiedzialność materialna
Zasady wspólnej odpowiedzialności materialnej regulują szczegółowo przepisy art. 125 Kodeksu pracy oraz przepisy znowelizowanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1974r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (tekst jednolity: Dz. U. nr 143, poz. 663).
W myśl tych przepisów, wspólna odpowiedzialność materialna pracowników magazynu obejmuje cały podstawowy personel magazynowy, tj. pracowników zatrudnionych przy przyjmowaniu, wydawaniu i ewidencjonowaniu zapasów dóbr materialnych, będących przedmiotem magazynowania.
Umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej może być zawarta, jeżeli liczba pracowników odpowiedzialnych nie przekracza:
– przy pracy na jedną zmianę – 8 osób;
– przy pracy na dwie zmiany – 12 osób;
– przy pracy na trzy zmiany – 16 osób.
Na podstawie pisemnej zgody pracowników, którzy przyjęli wspólną odpowiedzialność materialną, wolno zatrudniać w magazynie, bez ponoszenia wspólnej odpowiedzialności, następujących pracowników:
– osoby wykonujące czynności niezwiązane z dysponowaniem mieniem,
– pracowników młodocianych w okresie przygotowania zawodowego, a po zakończeniu tego przygotowania –p do czasu przeprowadzenia najbliższej inwentaryzacji,
– osoby wykonujące czynności pomocnicze (sprzątaczki, pracownicy transportowi, osoby pracujące dorywczo, praktykanci, stażyści itp.).
Umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej jest integralną częścią umowy o pracę, wchodzi więc w zakres stosunku pracy. Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną, odpowiadają w częściach określonych w umowie.
Odpowiedzialność za szkodę w powierzonym mieniu.
Omawiane powyżej zasady wspólnej odpowiedzialności materialnej, szczególnie z racji wspomnianych ograniczeń były niemożliwe do stosowania w nowoczesnych dużych zmechanizowanych magazynach. Dlatego też poszukiwano takich zasad, które nie byłyby hamulcem postępu w organizacji przepływów materiałowych, a jednocześnie gwarantowały zabezpieczenie interesów właściciela magazynu. Doświadczenia przedsiębiorstw handlowych pozwoliły na opracowanie zasad odpowiedzialności w formie aktu normatywnego o szerszym zasięgu. Aktem tym było rozporządzenie Rady Ministrów z 10 października 1975 r., w sprawie zasad odpowiedzialności materialnej pracowników za szkody w powierzonym mieniu (tekst jednolity: Dz. U. nr 143, poz. 662).
Ustala ono warunki odpowiedzialności za szkody w powierzonym mieniu z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się na zasadach przewidzianych w art. 114-116 i 118 Kodeksu pracy.
W myśl cytowanego rozporządzenia, odpowiedzialność za szkody w powierzonym mieniu ponoszą na zasadach podanych w cytowanych artykułach Kodeksy pracy – pracownicy zatrudnieni w magazynach, w których: wyodrębniono pomieszczenie do wydawania towarów (tzw. halę spedycyjną),zorganizowano dozór ruchu mienia i system kontroli osób, zapewniono bieżącą kontrolę dokumentacji ruchu towarów w magazynie, odpowiednio ogrodzono i oświetlono obiekt magazynowy.
Wyodrębnienie pomieszczenia wydawania towarów nie jest jednak wymagane w magazynach, w których przeładunek jest dokonywany za pomocą urządzeń automatycznych, wyposażonych w aparaty kontrolno – pomiarowe.
Przyjęcie przez pracownika odpowiedzialności opartej na wymienionych wyżej zasadach – następuje po pisemnym zawiadomieniu go przez pracodawcę o zaistnieniu warunków uzasadniających taką formę odpowiedzialności i po przeprowadzeniu inwentaryzacji. W tych przypadkach inwentaryzacja powinna być przeprowadzona nie później niż w ciągu jednego miesiąca od spełnienia wymienionych warunków.
Zasady odpowiedzialności materialnej za szkody w powierzonym mieniu mogą być również wprowadzone w magazynach, w których nie ma wyodrębnionego pomieszczenia do wydawania zapasów (hali spedycyjnej) i w których do przeładunku nie stosuje się systemu urządzeń automatycznych wyposażonych w aparaty pomiarowo-kontrolne.
Przed wprowadzeniem omawianych zasad w tego rodzaju magazynach wymagane jest jednak zasięgnięcie opinii zakładowej organizacji związkowej. Po uzyskaniu pozytywnej opinii i podjęciu decyzji przez pracodawcę – zawiadamia się o tym zainteresowanych pracowników i przeprowadza inwentaryzację.
Inwentaryzacja powinna być dokonana w magazynie nie później niż w ciągu miesiąca od chwili powstania warunków do wprowadzenia omawianej formy odpowiedzialności.
Należy zwrócić uwagę na istotne różnice pomiędzy formą wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie a odpowiedzialnością za szkody w powierzonym mieniu .
Podstawowa różnica polega na tym, że przy pierwszej formie odpowiedzialności pracownik odpowiada na zasadzie tzw. domniemania winy, a przy drugiej – winy udowodnionej.
Przy domniemaniu winy pracownik może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych (np. z powodu niewłaściwego zabezpieczenia magazynu przez pracodawcę).
W myśl zasad zawartych w cytowanym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 października 1975r. ciężar dowodu winy spoczywa na pracodawcy. Pracodawca jest w tym przypadku zobowiązany do wykazania magazynierowi okoliczności i sposobu określonego postępowania, które przyczyniły się do powstania niedoboru.
Wprowadzenie odpowiedzialności materialnej według zasad winy udowodnionej sprzyja stosowaniu przez pracodawcę właściwych metod organizacji pracy magazynu i lepszemu zabezpieczeniu składowanych zapasów przed samowolnym pobieraniem.
Obecnie, wobec likwidacji w przepisach możliwości wspólnej odpowiedzialności kierownika magazynu i zastępcy – w magazynie o dużym zatrudnieniu, przewyższającym podane w przepisach o wspólnej odpowiedzialności liczby, powinna być stosowana odpowiedzialność za szkodę w powierzonym mieniu, w myśl zasad rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975r., w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (tekst jednolity: Dz. U. z 1996r., nr 143, poz. 662).
Niezależnie od odpowiedzialności materialnej, pracownicy magazynowi, podobnie jak inni pracownicy przedsiębiorstwa – ponoszą zgodnie z Kodeksem pracy (Rozdział VI) –odpowiedzialność porządkową.
W kolejnym opracowaniu omówimy zasady przygotowania, obiegu i archiwizowania dokumentów obrotów magazynowych.