Przywóz i wywóz towarów pomiędzy poszczególnymi krajami należącymi do Unii Europejskiej jest fundamentem handlu międzynarodowego na Starym Kontynencie. Operacje te wiążą się z całym szeregiem aspektów logistycznych i transportowych, a także – co bardzo ważne – prawnych. Od 1 stycznia 2022 roku obowiązują zmiany w zasadach wypełniania zgłoszeń Intrastat-systemu, który jest podstawą przekazywania informacji o towarach transportowanych na terenie UE.
Najprościej rzecz ujmując Intrastat to taki rodzaj systemu statystycznego, dzięki któremu możliwe jest gromadzenie danych, które dotyczą transakcji między podmiotami gospodarczymi krajów członkowskich UE.

Czym jest system Intrastat?

Zebranie takich informacji powoduje, że administracja celno – skarbowa jest w stanie ustalić, w jaki sposób przebiegła dana transakcja. W całej Unii Intrastat funkcjonuje od 1 stycznia 1993 roku, natomiast w Polsce system ten wszedł w życie 1 maja 2004 roku, czyli wraz z dniem wstąpienia Polski do UE.

W Polsce system Intrastat zastąpił wcześniej używane deklaracje celne. Warto przypomnieć, chociażby dokument SAD (z ang. Single Administrative Document – Jednolity Dokument Administracyjny). Służył on do zbierania danych na temat wywozów oraz przywozów towarów jak i na temat tranzytów, a także pozwalał na prowadzenie statystki w tym zakresie. W momencie, w którym SAD przestał obowiązywać, organa celne pozostały bez narzędzia, które pozwoliłoby pozyskiwać dane o transakcjach wewnątrz Wspólnoty Europejskiej. Dlatego też wprowadzony został system Intrastat.

Kto musi wypełniać deklaracje Intrastat?

 Nie wszyscy przedsiębiorcy, którzy dokonują transakcji na terenie UE są zobowiązani do wypełniania zgłoszeń Intrastat. Podstawowym warunkiem do objęcia danej transakcji systemem Intrastat jest przekroczenie przez dany podmiot gospodarczy progów statystycznych. Progi te opiewają na konkretne kwoty obrotów, a rokrocznie informację na temat ich wysokości publikuje Główny Urząd Statystyczny.

Jakie zatem konkretne podmioty muszą wypełniać zgłoszenia Intrastat? Będą to płatnicy VAT, którzy są jednocześnie:

• osobami fizycznymi,
• osobami prawnymi,
• jednostkami organizacyjnymi bez osobowości prawnej.

Zgłoszenia Intrastat dzielą się na dwa typy:

• zgłoszenie Intrastat-Wywóz – dotyczy informacji o towarze, który opuszcza dany kraj członkowski UE,
• zgłoszenie Intrastat-Przywóz – dotyczy informacji o towarze, który przybywa do danego kraju członkowskiego UE.

Jeżeli dany podmiot przekroczył próg statystyczny dotyczący tylko wywozu towaru, to wówczas wypełnia tylko i wyłącznie zgłoszenie Intrastat-Wywóz. A jeśli przekroczył próg dotyczący tylko przywozu, to wówczas wypełnia jedynie zgłoszenie Intrastat-Przywóz.

 Zmiany w systemie Intrastat od 1 stycznia 2022 roku

Przedsiębiorcy, którzy muszą wypełniać zgłoszenie Intrastat muszą od 1 stycznia 2022 roku podawać  dodatkową informację. Informacja ta:

• dotyczy kraju pochodzenia danego towaru,
• musi znaleźć się w deklaracji Intrastat-Wywóz

Nie jest to zupełna nowość w systemie Intrastat. Informacja o kraju pochodzenia towarów wywożonych już wcześniej musiała się znaleźć w zgłoszeniu Intrastat-Przywóz. Nie była jednak wymagana w przypadku towaru wywożonego z danego państwa członkowskiego. Od 1 stycznia 2022 roku przedsiębiorcy, wypełniający zgłoszenie Intrastat-Wywóz muszą w tym dokumencie zawrzeć wspomnianą informację.

Wprowadzone zmiany wiążą się z nadchodzącymi usprawnieniami w ramach systemu Simstat. System ten ma na celu poprawę jakości funkcjonowania systemu Intrastat w taki sposób, że zgłoszenie Intrastat-Wywóz przedsiębiorca będzie mógł składać raz na trzy miesiące.

Na jakiej podstawie prawnej weszła w życie niniejsza zmiana? Stało się tak poprzez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2152 z dnia 27 listopada 2019 roku w sprawie europejskiej statystyki gospodarczej. Mimo że rozporządzenie zostało ogłoszone na ponad dwa lata przed wejściem w życie zmiany w systemie Intrastat, nabrało ono mocy prawnej właśnie 1 stycznia 2022 roku.

Jak ustalić skąd pochodzi dany towar?

Najprościej mówiąc, kraj pochodzenia towaru to państwo, w którym produkt powstał lub państwo, gdzie nastąpiła taka obróbka, bądź przekształcenie, które spowodowało wytworzenie nowego produktu lub stanowiło istotny etap wytwarzania w danym podmiocie gospodarczym. Myśląc o takim podmiocie, mówimy o przedsiębiorstwie przystosowanym do takich działań. Jeżeli państwo spełnia powyższe wymogi to wówczas mamy do czynienia z podstawową definicją kraju pochodzenia.

Przedsiębiorca, który musi składać zgłoszenie w ramach systemu Intrastat powinien wiedzieć, gdzie powstał dany towar bądź gdzie został poddany ostatniej istotnej obróbce. Taki towar musi najpierw znaleźć się w posiadaniu danego przedsiębiorcy. A zatem przedsiębiorca powinien zwrócić uwagę na dokumentację dotyczącą wytworzenia danego towaru. Posługując się kodem ISO przedsiębiorca może w łatwy sposób ustalić kraj pochodzenia. Gdyby jednak z jakiegoś powodu wystąpiłyby problemy z pośrednictwem kodu kraju pochodzenia, to wówczas powinien on postąpić zgodnie z tym, co mówi unijny kodeks celny. Wytyczne na ten temat można znaleźć w artykule 60-tym UKC oraz w towarzyszących przepisach.

Sposób przekazania informacji o kraju pochodzenia

Poprzez działania, które podjęło Ministerstwo Finansów oraz Dyrektor Izby Administracji Skarbowej obecnie możliwe jest wypełnianie zgłoszenia drogą internetową. Wystarczy skorzystać z programu o nazwie ist@t – można go pobrać całkowicie za darmo. Działa on również na bezpłatnej licencji. Program jest gotowy do użycia po pobraniu, a następnie po zainstalowaniu.

Skutki wprowadzenia zmian

Zmiany w systemie Intrastat obowiązujące od 1 stycznia 2022 roku mają na celu uzupełnienie informacji o wywożonych towarach dla urzędów celnych. Jest to pewien dodatkowy obowiązek, ciążący na przedsiębiorcach. Aczkolwiek nie wydaje się, aby to obciążenie było szczególnie uciążliwe. Posługując się kodem ISO, można sprawnie zamieścić informację o kraju pochodzenia danego towaru. Jest to bardzo ważne dla prowadzenia prawidłowej statystki przez urzędy celno – skarbowe funkcjonujące na terenie państw członkowskich Unii.

Od 01.01.2022 r. w systemie Intrastat obowiązują całkiem nowe kody rodzaju transakcji, które należy zamieszczać w składanych zgłoszeniach Intrastat.