Podatek akcyzowy – o nim słyszał chyba każdy. Płacimy go kupując pewną grupę towarów. Samo istnienie tego podatku wzbudza kontrowersje – jedni uważają, że jest on niezbędny, inni twierdzą, że jest stanowczo za wysoki. Nie brakuje także głosów, że powinien całkiem zniknąć. Jakby na to nie spojrzeć, jest to nieodzowna kwestia dotykająca przedsiębiorców. Wraz z 1 stycznia 2022 roku w życie weszły nowe przepisy dotyczące podatku akcyzowego. Co się w związku z tym zmieniło?

Czym jest podatek akcyzowy?

Podatek akcyzowy należy do tzw. podatków pośrednich. Oznacza to, iż jest on wliczany w cenę danych towarów. Podatek pośredni w ogóle może być wliczany w cenę zarówno produktów jak i usług. W Polsce wyróżniamy następujące rodzaje podatków pośrednich:

• podatek akcyzowy,
• cło,
• podatek od gier,
• podatek od towarów i usług.

Akcyza nie jest powszechna w przeciwieństwie do podatku VAT. Obejmuje ona tylko niektóre towary. Ze względu na swój charakter podatek akcyzowy ma bezpośredni wpływ na to, jak ukształtuje się cena produktu, na który nałożona jest akcyza. Akcyzą obciążony jest więc konsument, który ją opłaca w cenie nabywanego dobra. Podstawą prawną obowiązywania podatku akcyzowego w Polsce jest ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. 2020 Nr 722 z późn. zm.)

Obawy związane ze zmianą akcyzy

Przez kilka miesięcy w 2021 roku producenci towarów objętych akcyzą żywili pewne obawy związane ze zmianą w podatku akcyzowym. Jak dobrze pamiętamy, w przeszłości takie zmiany kończyły się podwyższeniem akcyzy. Jako, że podatek ten jest cenotwórczy towary akcyzowane stawały się droższe. Często jest tak, że wyższy koszt danego dobra powoduje zmniejszenie popytu na dane dobro. A stąd można wywieźć bardzo prostą konkluzję – mniejszy popyt to mniejsza sprzedaż, a mniejsza sprzedaż to mniejszy zysk dla producentów oraz sprzedawców.

Rząd zapowiadał, iż zmiany w podatku akcyzowym są wywołane troską o zdrowie społeczeństwa. Mowa tu oczywiście o ograniczeniu spożywania alkoholu – produktu, który jest objęty akcyzą – oraz o paleniu papierosów, dobra również akcyzowanego. Taka zapowiedź mogła być odczytywania jednoznacznie jako planowane podwyżki, ale czy na pewno stawki akcyzy wzrosły w przypadku wszystkich towarów, które ona obejmuje?

Co zdrożało?

Podwyższenie stawek akcyzy nastąpiło wobec wspominanych już produktów – alkoholu oraz papierosów. W przypadku alkoholu akcyza zwiększyła się o 10%, a w przypadku papierosów o 5%. Dodatkowo weszła w życie tzw. Mapa Akcyzowa. Jest to plan zwiększania akcyzy na alkohol i papierosy w nadchodzących latach 2023-2027. Tak więc obawy producentów wyrobów akcyzowanych się potwierdziły. Jednakże, czy wszystkich? Jak się bowiem okazało, podwyżki akcyzy to nie jedyne zmiany, które weszły z dniem 1 stycznia.

Co staniało?

Jeżeli chodzi o niektóre kategorie towarów to akcyza na nie się zmniejszyła. Stało się poprzez wejście unijnych przepisów na mocy rozporządzenia wykonawczego Komisji Unii Europejskiej. Dotyczy to niezależnych producentów napojów alkoholowych. Od 1 stycznia ustalając cenę za swoje produkty nie będę oni uwzględniać całej dotychczasowej stawki, a wezmą pod uwagę jedynie połowę stawki akcyzy. Z tego tytułu ucieszyć się mogą mali producenci win owocowych, piw, a także ci, którzy wytwarzają miody pitne bądź wódki regionalne.

Całościowe spojrzenie na zmiany

Warto w tym miejscu powiedzieć, że omawiane zmiany mają swoje umocowanie prawne w nowelizacji, która nosi właściwą nazwę: ustawa z dnia 9 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 2427). Nowelizacja uwzględnia też rozporządzenie komisji, które w tym zakresie dąży do skomputeryzowania przewozu między krajami członkowskimi wyrobów akcyzowych dopuszczonych do sprzedaży dla konsumenta.

Jeżeli chcemy spojrzeć uczciwie na zmiany w podatku akcyzowym, które zaszły 1 stycznia to musimy brać pod uwagę zarówno wspomniane już podwyżki jak i obniżki. W celu uporządkowania tej wiedzy, podsumujmy to, co następuje:

• obniżenie stawki akcyzy o 50% – zyskają mali producenci wyrobów pośrednich (również mali producenci wyrobów alkoholizowanych np. miodów pitnych, wódek regionalnych) oraz producenci wina oraz napojów powstałych w wyniku fermentacji,
• podwyższenie stawki akcyzy o 10 % – stracą producenci napojów zawierających alkohol etylowy, producenci piwa, duzi producenci wina, napojów fermentowanych, a także wyrobów pośrednich,
• podwyższenie stawki akcyzy o 5% – stracą producenci papierosów, tytoniu,
• zwiększenie akcyzy na wyroby nowatorskie – stanie się to poprzez podniesienie stawki kwotowej o 100%.

Jak zmiany wpłyną na gospodarkę i na państwo?

Nie trzeba być wybitnym ekonomistą aby zauważyć, że za procedurą zwiększania poboru akcyzy stoją zwiększone wydatki z budżetu państwa. Zapłaconą akcyzą część polskich konsumentów sfinansuje liczne programy społeczne. Oczywiście ci, którzy zrezygnują z picia alkoholu oraz z palenia tytoniu nie poniosą większych wydatków związanych z zakupem tychże produktów. Jednakże czy te odnogi gospodarki jakimi są przemysł alkoholowy oraz tytoniowy tak naprawdę ucierpią? Już wcześniej nastąpiły podwyżki cen za alkohol, a nie odnotowano znacznych spadków popytu. Jeśli zaś spojrzeć na sprawę z innej strony, to przecież akcyza na wino, cydr czy wyroby pośrednie (w przypadku małych producentów) znacznie się zmniejszy a to może oznaczać ekonomiczną szansę do zwiększenia zysku w tych niszach gospodarczych.

Ministerstwo Finansów na swojej stronie internetowej publikuje bieżące informacje na temat akcyzy. Jeśli wiec jest to temat, który szczególnie Cię interesuje to zachęcamy do lektury.